انقلاب پیش‌ِ رو در عرصه ربات‌های انسان‌نما: نوید یا تهدید؟

طرفداران آن‌ها را راه‌حلی برای کمبود نیروی کار می‌دانند، حال آن‌که منتقدان نسبت به خطرات امنیتی، حریم خصوصی و پیامدهای اخلاقی هشدار می‌دهند. بر اساس پیش‌بینی تحلیل‌گران، تا سال ۲۰۳۵ میلیون‌ها ربات انسان‌نما می‌توانند وارد خانه‌ها و محیط‌های کاری شوند. مؤسسه مورگان استنلی حتی برآورد کرده است که تا سال ۲۰۵۰ شمار آن‌ها به یک میلیارد دستگاه برسد، یعنی تقریباً به ازای هر ۱۰ انسان یک ربات.

بازار جهانی ربات‌های انسان‌نما (شامل تولید و خدمات وابسته) می‌تواند از ۵ تریلیون دلار فراتر رود. حامیان این فناوری می‌گویند ربات‌ها می‌توانند کمبود نیروی کار را جبران کنند، در مراقبت از سالمندان به‌کار گرفته شوند و امور تکراری خانگی را بر عهده گیرند. اما بدبینان هشدار می‌دهند که استقرار شتاب‌زده چنین ربات‌هایی مسائل حل‌نشده‌ای را در حوزه‌های امنیت، حریم خصوصی و جایگزینی انسان‌ها به‌وجود می‌آورد.

دیوید رگر، بنیان‌گذار و مدیرعامل شرکت آلمانی Neura Robotics، معتقد است که ربات‌های انسان‌نما به‌زودی برای جوامع سالخورده ضروری خواهند بود و می‌توانند در تولید، مراقبت‌های بهداشتی و محیط‌های خانگی راه‌حل‌های مطمئن ارائه کنند. او می‌گوید: «این ربات‌ها کارهایی را انجام می‌دهند که انسان‌ها مایل به انجامشان نیستند؛ از حمل زباله تا استفاده از ماشین ظرفشویی. نتیجه این است که انسان‌ها وقت بیشتری برای کارهای خلاقانه، مانند نقاشی، موسیقی یا نویسندگی خواهند داشت.» شرکت او از سال ۲۰۱۹ دستیار خانگی MiPA و نمونه آزمایشی 4NE1 را معرفی کرده است؛ رباتی با ادراک ۳۶۰ درجه و حرکات شبه‌انسانی که برای کارخانه و خانه طراحی شده است.

آیا می‌توان به ربات‌های انسان‌نما اعتماد کرد؟ طراحی ربات‌های انسان‌نما به گونه‌ای است که می‌توانند یاد بگیرند، سازگار شوند و حتی به‌طور مستقل عمل کنند. همین امر بحث اعتماد را میان کارشناسان و افکار عمومی برانگیخته است.

تصاویر سینمایی از «ترمیناتور» تا «اکس ماکینا» هراس عمومی از شورش ربات‌ها علیه انسان را تغذیه کرده است. هرچند دانشمندان تأکید دارند این سناریوها همچنان در قلمرو تخیل قرار دارد، اما متخصصان اخلاق می‌گویند استفاده روزافزون از ربات‌های خودمختار در نقش‌های حساسی مانند امنیت، مراقبت از کودکان و سالمندان، پرسش‌های واقعی در باب مسئولیت‌پذیری ایجاد می‌کند. اگر ربات در حین مراقبت از بیمار سالمند دچار نقص شود چه کسی پاسخ‌گوست؟

چه کسی مسئول خطا در محیط کار خواهد بود؟ تدوین چارچوب‌های حقوقی همراه با رشد این صنعت اجتناب‌ناپذیر است. رگر اما معتقد است: «انسان‌ها روح دارند، بنابراین می‌توانند خوب یا بد باشند.

اهدافی مانند ثروت یا قدرت دارند. اما ربات‌ها و هوش مصنوعی چنین چیزی ندارند… من باور دارم هیچ ربات بدی وجود ندارد.» منتقدان در مقابل هشدار می‌دهند که حتی بدون قصد و نیت، یک سیستم ضعیف یا هک‌شده می‌تواند آسیب برساند.

جهت‌گیری‌های متفاوت صنعت بازار جهانی رباتیک در سال‌های اخیر به‌شدت توسعه یافته است. در حالی‌که شرکت‌هایی مانند Tesla و Boston Dynamics بر قدرت، دوام مکانیکی و توان حرکتی تمرکز دارند، شرکت آمریکایی Realbotix بر طراحی انسان‌محور متمرکز شده و ربات‌هایی با چهره‌های واقع‌گرایانه و هوش مصنوعی مکالمه‌ای ساخته است. مدیرعامل این شرکت، اندرو کیگل، می‌گوید: «ما هرگز تصور نمی‌کنیم یک ربات شبیه جاروبرقی بتواند از بیمار در بیمارستان یا دانش‌آموز در مدرسه مراقبت کند.

ربات‌های ما برای وظایف احساسی و فکری طراحی شده‌اند، نه صرفاً فیزیکی.» دستیار انسان‌نمای این شرکت با نام Aria می‌تواند چهره‌ها را بشناسد، احساسات را تفسیر کند و به زبان‌های مختلف پاسخ دهد. او در مراکز خرید و هتل‌ها به مشتریان خدمت‌رسانی می‌کند.